Διατροφικές Συνήθειες – Διατροφική Αγωγή
Πυραμίδα Μεσογειακής Διατροφής
Η περιοχή της Μεσογείου αποτελεί για χιλιετίες ένα σταυροδρόμι λαών και πολιτισμών, γεγονός που αντανακλάται στον τρόπο ζωής, στις παραδόσεις και στις διατροφικές συνήθειες των κατοίκων της.
Η Μεσόγειος, με το εύκρατο κλίμα της και το γόνιμο αλλά ξηρό έδαφος της, έχει στηρίξει την καλλιέργεια μιας ασυνήθιστα μεγάλης ποικιλίας τροφίμων.
Η Μεσογειακή δίαιτα αποτελεί την πιο αναγνωρισμένη έκφραση ενός ισορροπημένου οικοσυστήματος που υποστηρίζεται από το εύκρατο κλίμα της περιοχής.
Κοινά χαρακτηριστικά
Τα διατροφικά πρότυπα που επικρατούν στη Μεσόγειο έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά, τα περισσότερα εκ των οποίων πηγάζουν από το γεγονός ότι το ελαιόλαδο καταλαμβάνει κεντρική θέση σε όλα.
Ο ρόλος του ελαιολάδου
Αξίζει να σημειωθεί ότι στην περίπτωση του ελαιολάδου, που αποτελεί το κοινό σημείο των Μεσογειακών διατροφικών συνηθειών και από το οποίο προσδιορίζεται η Μεσογειακή διατροφή, δεν έχει την ίδια συμμετοχή στη διατροφή ως καταναλισκόμενη ποσότητα και ως συνδυασμένο υλικό με άλλες τροφές στις διάφορες μεσογειακές περιοχές, αλλά παρουσιάζει μεγάλες αποκλίσεις.
Η Κρητική διατροφή χαρακτηρίζεται από την καθολική χρήση ελαιολάδου – και μάλιστα παρθένου – σε μεγάλη ποσότητα, που ξεπερνά τα 25 κιλά κατ’ άτομο το χρόνο.
Αντίθετα, στις άλλες Μεσογειακές χώρες η κατανάλωση κυμαίνεται από 0,5 έως 11 κιλά και όχι αποκλειστικά παρθένου ελαιολάδου.
Η δυσκολία ορισμού
Ο ορισμός της Μεσογειακής δίαιτας είναι δύσκολο να προσδιοριστεί, επειδή δεν υπάρχει ένα κοινό διατροφικό πρότυπο.
Οι 17 χώρες που βρέχονται από τη Μεσόγειο Θάλασσα διαφέρουν σημαντικά τόσο γεωγραφικά όσο και κλιματολογικά.
Ως αποτέλεσμα, οι βασικές συνθήκες για την καλλιέργεια των τροφίμων ποικίλλουν και με αυτόν τον τρόπο διαφοροποιείται και η παροχή και η διαθεσιμότητά τους στον πληθυσμό.
ΑΥΛΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ
Μια θέση στον κατάλογο της UNESCO για την Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά της Ανθρωπότητας κατέχει η Μεσογειακή Διατροφή.
Η πρόταση, να συμπεριληφθεί η μεσογειακή διατροφή στο σχετικό κατάλογο της UNESCO, είχε κατατεθεί κατόπιν πρωτοβουλίας της Ελλάδας, από κοινού με τις κυβερνήσεις της Ισπανίας, της Ιταλίας και του Μαρόκου.
Διακυβερνητική επιτροπή της UNESCO, στο Ναϊρόμπι της Κένυας, στα 2010, αποφάσισε 46 νέες καταχωρήσεις στον κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας, μεταξύ των οποίων το φλαμένκο, οι ανθρώπινες πυραμίδες της Καταλονίας (τα λεγόμενα "Καστέλς"), η γαλλική κουζίνα, η Όπερα του Πεκίνου κ.ά.
Όπως αναφέρεται σε σχετική ανακοίνωση στην ιστοσελίδα της UNESCO, η μεσογειακή διατροφή απαρτίζεται από ένα σύνολο πρακτικών και παραδόσεων, γνώσης και δεξιοτήτων, που ξεκινούν από το χωράφι και καταλήγουν στο … τραπέζι.
Η μεσογειακή διατροφή – σημειώνεται – αφορά τη σοδειά, τη συγκομιδή, το ψάρεμα, τον τρόπο διατήρησης των τροφίμων, την επεξεργασία τους, την προετοιμασία και ιδιαίτερα τον τρόπο κατανάλωσής τους.
Η μεσογειακή διατροφή χαρακτηρίζεται από ένα διατροφικό μοντέλο, που παρέμεινε σταθερό στο χωροχρόνο και αποτελείται κυρίως από ελαιόλαδο, δημητριακά, φρέσκα ή ξερά φρούτα και λαχανικά, μέτριες ποσότητες ψαριού, κρέατος και γαλακτοκομικών, πολλά αρτύματα και καρυκεύματα, συνοδευόμενα ενίοτε από κρασί, με σεβασμό πάντα στις παραδόσεις της εκάστοτε κοινότητας.
Ωστόσο – επισημαίνεται στη σχετική ανακοίνωση – η μεσογειακή δίαιτα δεν αφορά μόνο το φαγητό. Προωθεί τις κοινωνικές σχέσεις, αφού τα γεύματα που ετοιμάζονται, με τη συμμετοχή πολλών ατόμων συνήθως, αποτελούν τον θεμέλιο λίθο εορταστικών εκδηλώσεων και διαφόρων εθίμων και παραδόσεων.
Το σύστημα της μεσογειακής διατροφής έχει βαθιά τις ρίζες του στο σεβασμό της βιοποικιλότητας, ενώ ιδιαίτερη σημασία αποδίδεται στον ρόλο της γυναίκας για τη μετάδοση της γνώσης και πρακτικής σε ό,τι αφορά τον τρόπο αυτό διατροφής, από γενιά σε γενιά.
Η διατροφή είναι … γένους θηλυκού.
Η μαγειρική στην Ελλάδα έχει τις ρίζες της σε άνδρες;
Ειδικά στην εποχή μας ποιοί την έχουν διαφημίσει;
Οι μάγειροι, οι σεφ; Σίγουρα…
Όμως η ΟΥΝΕΣΚΟ λέει κάτι που όλοι οι Έλληνες ως άνδρες, μάγειροι ή όχι, γνωρίζουμε πολύ καλά. Ότι η διατροφή είναι… γυναίκα.
Αυτό θέλει να πει όταν λέγει ότι «... ιδιαίτερη σημασία αποδίδεται στο ρόλο της γυναίκας για τη μετάδοση της γνώσης και πρακτικής σε ό,τι αφορά τον τρόπο αυτό διατροφής (μεσογειακής), από γενιά σε γενιά.»
Βέβαια η ΟΥΝΕΣΚΟ μιλά, αφορμής δοθείσης, για τη μεσογειακή διατροφή. Κι εμείς ως Μεσόγειοι δεν γνωρίζαμε, τουλάχιστον μέχρι πρόσφατα – ίσως οι περισσότεροι – την αξία αυτής της διατροφής.
Θυμόμαστε στη κουζίνα τη μάνα μας που πολλές φορές μας ρωτούσε το πρωί φεύγοντας στο σχολείο ή τη δουλειά:
Τι να μαγειρέψω;
Πολλές φορές, σχεδόν πάντα, δεν έπαιρνε απάντηση. Ή την ίδια απάντηση:
«Ό,τι θέλεις».
Είχαμε εμπιστοσύνη στα χέρια της.
Ίσως η κουζίνα δεν αποτελεί πια το… άντρο της σημερινής εργαζόμενης γυναίκας, συζύγου και μάνας.
Πού είναι η Ελληνίδα σύζυγος και μάνα, η έχουσα την ευθύνη για τη συνέχιση της παράδοσης της μεσογειακής διατροφής;
Είναι παράξενο, ακούγεται παράξενο κι όμως δεν είναι.
Ποιό;
Ότι στην ΟΥΝΕΣΚΟ το κατάλαβαν ίσως πριν από εμάς. Τους περισσότερους Έλληνες.
Κάποιοι όμως το … έσπρωξαν το θέμα και καλά έκαναν.
Τι είπαν;
Ότι «Μια άυλη πολιτιστική κληρονομιά της ανθρωπότητας, ένας βαρύγδουπος χαρακτηρισμός και τίτλος, βρίσκεται καθημερινά στην κατσαρόλα κάθε σπιτικού, ελληνικού σπιτικού, αφού μιλούμε για την Ελλάδα.
Κι η κατσαρόλα σε καμιά περίπτωση δεν υποβιβάζει μια παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά. Αντίθετα μάλιστα.
Αποδεικνύει ότι τα απλά πράγματα, οι απλές καθημερινές πράξεις, συνήθειες και σχέσεις κρύβουν μια μεγαλωσύνη, μια σπουδαιότητα.